مطالعات اخیر نشان می‌دهد که سه چهارم زنان در ارزیابی‌های عملکرد با برچسب «احساسی» توصیف می‌شوند؛ موضوعی که نشانگر عدم پیشرفت در رفع سوگیری زبانی مبتنی بر جنسیت است. این سوگیری نه‌تنها بر اعتمادبه‌نفس زنان تأثیر می‌گذارد، بلکه مانع پیشرفت شغلی آن‌ها شده و به نابرابری‌های ساختاری مانند شکاف دستمزد و کم‌بودن تعداد زنان در نقش‌های رهبری دامن می‌زند.

داده‌های تکان‌دهنده درباره سوگیری جنسیتی در ارزیابی‌ها

بر اساس داده‌های جدید، سه چهارم (78 درصد) زنان در ارزیابی‌های عملکرد با صفت «احساسی» توصیف شده‌اند، در حالی که این رقم برای مردان تنها 11 درصد است. این آمار نشان‌دهنده‌ی شکاف عمیقی در نحوه ارزیابی زنان و مردان در محیط کار است. در این پژوهش‌ها که بیش از 25 هزار ارزیابی عملکرد در 253 سازمان بررسی شده است، مشخص شد که تقریباً سه پنجم (56 درصد) زنان در ارزیابی‌های خود، با برچسب «ناخوشایند» مواجه شده‌اند؛ در حالی که تنها 16 درصد مردان چنین بازخوردی دریافت کرده‌اند.

علاوه بر این، دو سوم (67 درصد) مردان در ارزیابی‌های خود «باهوش» توصیف شده‌اند، در حالی که تنها 32 درصد زنان با چنین توصیفی مواجه بوده‌اند. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که زنان به‌طور سیستماتیک با سوگیری‌های زبانی و جنسیتی در محیط کار روبرو هستند.

ریشه‌های تاریخی سوگیری زبانی

بیش از یک دهه پیش، در سال ۲۰۱۴، گزارش‌ها نشان داد که سه چهارم (۷۶ درصد) زنان با عملکرد بالا بازخورد منفی دریافت کرده‌اند، در حالی که این رقم برای مردان تنها ۲ درصد بوده است. در این گزارش آمده است که توصیف‌های مرتبط با ویژگی‌های شخصیتی مانند «تندخو»، «سخت‌گیر»، «دوستانه» و «کمک‌کننده» به‌طور معمول برای زنان به کار می‌رود، اما به ندرت برای مردان استفاده می‌شود. این سوگیری‌ها نه‌تنها بر اعتمادبه‌نفس و مسیر شغلی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه به نابرابری‌های ساختاری مانند شکاف دستمزد میان زنان و مردان و نیز کم‌بودن تعداد زنان در نقش‌های رهبری دامن می‌زند.

شکاف جنسیتی در ارزیابی‌های عملکرد

صرف‌نظر از سطح عملکرد، زنان حدود ۲۲ درصد بیش‌تر از مردان بازخوردهای مبتنی بر ویژگی‌های شخصیتی دریافت کرده‌اند؛ چه عملکردشان پایین باشد و چه بالا. این مطالعه‌ها همچنین نشان داد که در حالی که زنان هفت برابر بیش‌تر احتمال دارد کلیشه‌های منفی را درباره خود درونی کنند، احتمال درونی‌سازی کلیشه‌های مثبت توسط مردان بین ۲ تا ۴ درصد بیش‌تر است.

واژه‌هایی که منعکس‌کننده شخصیت فرد هستند، نظیر واژه “احساسی”، عملکرد فرد را ارزیابی نمی‌کنند، بلکه به شخصیت افراد توجه نشان می‌دهند. درست نیست که شخصیت زنان را هدف قرار دهیم. برای زنان و گروه‌های اقلیت، مدام دست‌وپنجه نرم‌کردن با این برچسب‌های آسیب‌زننده واقعاً خسته‌کننده است. این نوع سوگیری زبانی می‌تواند اعتمادبه‌نفس را کاهش دهد، مانع پیشرفت حرفه‌ای شود و افراد بااستعداد را به‌کلی از سازمان‌ها براند.

راه‌حل‌های سازمانی برای مقابله با سوگیری زبانی

سازمان‌ها باید سوگیری زبانی در ارزیابی‌های عملکرد را جدی بگیرند. مدیران برای تشخیص و به چالش کشیدن سوگیری‌هایشان باید آموزش ببینند و ابزارهایی برای شناسایی زبان جانبدارانه در ارزیابی‌ها مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، تدوین یک چارچوب عینی می‌تواند تضمین کند که ارزیابی عملکرد به‌طور منصفانه انجام می‌شود.

ارزیابی‌های عملکرد باید روی خروجی‌ها و نتایج ارائه‌شده تمرکز کنند، نه بر ویژگی‌ها یا خصوصیات فردی که توسط ارزیاب تعیین شده است. در اینجا مهارت‌ها، نتایج و مشارکت‌های قابل سنجش مهم هستند. اتخاذ این رویکرد می‌تواند به حذف توصیفات ذهنی کمک کند؛ توصیفاتی که در محیط کار بیش از منفعت، آسیب می‌رسانند.

سوگیری در بازخورد، فقط به افراد آسیب نمی‌زند؛ بلکه به سازمان‌ها نیز آسیب می‌زند؛ چراکه از شکوفایی استعدادهای متنوعی که می‌توانند اثر مثبتی بر درآمد و پیشرفت کسب‌وکار بگذارند، جلوگیری می‌کند.

نویسنده: سید مهدی هاشمی